نويسنده: دکتر مژگان خادمي




 

با توجه به اين که هرچه سن بروز اختلال کم تر باشد، سير نشانه ها شباهت کمتري به معيارهاي تشخيص فعلي در سيستم طبقه بندي بيماري ها خواهد داشت و تشخيص مشکل تر خواهد شد، براي تشخيص صحيح مراجعه به روان پزشک کودک و نوجوان ضروري است. (سيستم طبقه بندي فعلي بيماري هاي روان پزشکي به نام DSMIV- TR نشانه هاي لازم براي تشخيص اختلالات مختلف روان پزشکي را مشخص مي کند.
اين سيستم طبقه بندي به صورت کتابچه ي راهنماي تشخيصي براي متخصصين در دسترس است. )
روان پزشک کودک و نوجوان پزشکي است که بعد از اتمام هفت سال تحصيل در دوره ي عمومي پزشکي، سه يا چهار سال در دوره ي تخصصي روان پزشکي بزرگ سال درس خوانده است و سپس حداقل دو سال دوره ي فوق تخصصي روان پزشکي – اعصاب و روان – کودک و نوجوان را گذرانده است.
در صورت عدم دسترسي به روان پزشک کودک و نوجوان مي توان به روان پزشک بزرگ سالاني که در زمينه ي تشخيص اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان تجربه و مهارت دارد مراجعه کرد (نام ديگر متخصص روان پزشک، متخصص اعصاب و روان است. )
متأسفانه اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان سال ها بعد از شروع آن تشخيص داده مي شود. بعضي از دلايل اين تشخيصِ ديررس از اين قرار است:

- خانواده ها در ابتدا تغييرات تدريجي فرزند خود را جدي نمي گيرند يا گمان مي کنند با توجه به رشد و بالا رفتن سن اين علايم طبيعي است يا براي ارزيابي تغييرات به متخصص مربوطه مراجعه نمي کنند. بسياري از پزشکان يا مشاورين به درستي با علايم اين اختلال آشنايي ندارند و ممکن است هم پوشاني زياد علايم آن با ساير تشخيص ها باعث شود به اشتباه اختلال ديگري تشخيص داده شود. در اختلال دوقطبي، چون خود فرد به بيمار بودن خود واقف نيست، ممکن است خانواده به سختي بتوانند او را راضي کنند تا براي ارزيابي به روان پزشک مراجعه کند و از آن جا که پذيرش بيماري در کودک و نوجوان براي والدين فشار و نگراني زيادي ايجاد مي کند، ممکن است ناخودآگاه علايم را کم تر از آن چه هست برآورد کنند و خود نيز در عدم مراجعه ي به موقع به روان پزشک با بيمار همراه شوند. اگر کودک يا نوجوان رفتارها و روحيه ي متفاوت از خود بروز دهد که با آن چه در بيش تر کودکان يا نوجوانان همان سن ديده مي شود، به خصوص آن که اين مسئله منجر به تغييرات منفي در عملکرد او شده باشد، والدين، روان شناسان، پزشکان يا ساير متخصصين بايد او را براي ارزيابي به روان پزشک کودک و نوجوان ارجاع دهند.
- هر چند مطالعات متعدد ژنتيکي و بررسي هاي مختلف از عملکرد مناطق خاصي از مغز در اين بيماران تفاوت هايي را نسبت به سايرين نشان داده اند، اما اين تفاوت ها در همه ي بيماران ديده نشده است و هنوز روش عکس برداري يا آزمايشگاهي براي تشخيص اختلال وجود ندارد.
- تاکنون هيچ آزمايش يا آزمون خاصي براي تشخيص دقيق اختلال دوقطبي شناخته نشده است و براي تشخيص اين بيماري به عکس برداري از سر، نوار مغز، آزمايش خون يا آزمون هاي روان شناختي نياز نيست؛ با اين حال جهت بررسي وجود يا عدم وجود اختلالات طبي (به طور مثال، مشکل تيروئيد ) که مي توانند نشانه هايي مشابه با اختلالات روان پزشکي ايجاد کنند، ممکن است علاوه بر معاينه ي جسمي، آزمايشاتي نيز درخواست شود.

تشخيص بيماري توسط بررسي روان پزشک صورت مي گيرد. روان پزشک با مرور کامل تاريخچه ي حال و گذشته ي کودک و خانواده، سوابق تحصيلي، ارتباطي، اجتماعي و بررسي کامل نشانه هاي موجود در معاينه ي روان پزشکي بيمار، ارزيابي را انجام مي دهد.
معمولاً براي تشخيص اختلالات روان پزشکي در کودک و نوجوان غير از خود بيمار، از اعضاي خانواده، مراقبين اصلي و گاه از مدرسه و دوستان او نيز شرح حال گرفته مي شود تا علاوه بر تشخيص دقيق بتوان برنامه ي درماني جامعي نيز پيشنهاد کرد.
منبع مقاله:
خادمي، مژگان، (1389) اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان، تهران: نشر قطره، چاپ اول.

/م